Doğal Gaz Ticareti

Türkiye’de serbest doğalgaz ticareti, 2001 yılında yürürlüğe giren 4646 Sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu ile liberalleşme yolunda hızla gelişmektedir. Bu kanun ile Türkiye’de doğal gaz Liberalizasyon programı kurulmuş ve buna göre doğalgazın ithalatı ve toptan satışı konusunda %100 piyasa payına sahip olan Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ BOTAŞ’ın yurt dışı gaz tedarikçisi şirketler ile yapmış olduğu İthalat Sözleşmelerini ihaleler yoluyla özel sektör şirketlerine devretmesi öngörülmüştür. Ülkemizde, ithalat ve toptan satış alanında yaşanan piyasa hareketleri ve Türkiye üzerinden gaz transiti acısından oldukca önemli gelişmelerin yaşanmıştır.  Bu gelişmeleri aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:

1-     İletim şebekesine BOTAŞ dışında üçüncü tarafların erişimi ve şebeke üzerinden gaz sevk etmeye başlamaları ile toptan satışta BOTAŞ tekelinin kalkması (2007 Temmuz)

2-     İlk kontrat devirleri ihalesinin sonuçlandırılarak yıllık toplam 4 bcm olmak üzere 4 yeni ithalatçının piyasaya girmesi (2007 yılı sonu ile 2009 yılı ilk çeyreği arasındaki donem)

3-     Yunanistan’a BOTAŞ tarafından ihracat (reexport) faaliyetinin başlaması (Kasım, 2007)

4-     Doğu-Batı Enerji Koridoru’nun ikinci bileşeni olan Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) Doğal Gaz Boru Hattı, 3 Temmuz 2007 itibariyle faaliyete geçmesi,

5-     Ülkemiz ile AB enerji şebekelerinin bağlantısı Türkiye-Yunanistan-İtalya Enterkonektörü (TYİE) Hükümetlerarası Anlaşması’nın 2003 Şubat ayında ve BOTAŞ ile DEPA arasında aynı yılın Aralık ayında imzalanan Alış ve Satış Anlaşmasının sonuçlandırılmasıyla gerçekleştirilmesi, “Türkiye-Yunanistan-İtalya Doğal Gaz Ulaştırma Koridorunun Geliştirilmesine İlişkin Hükümetlerarası Anlaşma”’nın 26 Temmuz 2007 tarihinde Roma’da imzalanması,

6-     Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı’nın, 18 Kasım 2007 tarihinde İpsala’da iki ülke Başbakanlarının katılımıyla düzenlenen açılış töreniyle hizmete girmesi,

7-     09.07.2008 Tarihli ve 5784 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un yayınlanmasıyla LNG ithalatının serbest bırakılması, 4646 sayılı Kanun ile düzenlenmemiş bulunan Spot LNG ithalatı faaliyetinin düzenleme altına alınması,

8-     EGEGAZ tarafından Aliağa’daki LNG Terminali üzerinden LNG ithalatının 2009 yılı Mayıs ayından itibaren başlaması, özel sektorce LNG ithalatının 2009 yılından bu yana gerçekleştiriliyor olması,

9-     BOTAŞ, DEPA (Yunanistan) ve Edison (İtalya) arasında 17 Haziran 2010 tarihinde İstanbul’da bir Mutabakat Zaptı’nın imzalanması,

10-   LNG terminallerine üçüncü taraf erişimine ilişkin yönetmeliğin EPDK tarafından 2009 yılında yayımlanması,

11-   2010 yılında ise BOTAŞ Marmara Ereğlisi LNG Terminali ile EGEGAZ Aliağa LNG Terminalinin üçüncü taraflarca kullanımına ilişkin usul ve esasların EPDK tarafından onaylanarak yürürlüğe girmesi,

12-   Şahdeniz Faz II bağlamında ise, 7 Haziran 2010 tarihinde İstanbul’da imzalanan belgelerle, Azeri doğal gazının Faz II ile Türkiye üzerinden Avrupa’ya ihraç edilecek olması, Şahdeniz Gazı II. Faz uretiminin Avrupa’ya sevkiyatının BOTAŞ şebekesi uzerinden Yunanistan ve Bulgaristan bağlantılı olarak yapılması yonunde BOTAŞ ile Konsorsiyum arasında mutabakata varılması ve buna ilişkin olarak Hukumetlerarası Anlaşmanın da yapılması (2011 Ekim Ayı),

13-   Şah Deniz Faz 2’de üretilecek olan doğal gazın alım satımı ve sevkiyatına ilişkin olarak ülkemiz ile Azerbaycan arasındaki müzakerelerin 25 Ekim 2011 tarihinde tamamlanarak Türkiye’ye satılacak 6 milyar metreküp doğal gaz ile 10 milyar metreküp doğal gazın Avrupa’ya transit geçişine ilişkin koşullar üzerinde mutabık kalınması,

14-   Yeraltı depolama tesislerine üçüncü taraf erişimine baz olmak üzere ilgili yönetmeliğin 2011 yılında yayımlanması,

15-   2011 tarihinde, EPDK, Rusya Federasyonu’ndan doğalgaz ithal etmek isteyen 4 özel şirkete doğalgaz ithalat lisansı verilmesine karar vermesi; 2013 gaz doğal gaz ithalat miktarının 6 milyar metreküplük kontratlar ile birlikte artması ve özel sektörün ülke ithalatındaki payı yüzde 20’nin üzerine çıkması,

16-   25 Ekim 2011 tarihinde imzalanan Hükümetlerarası Anlaşma, ülkemiz doğal gaz şebekesi kullanılması yerine, transit faaliyetleri için kullanılmak üzere münhasır bir boru hattı yapımı hakkında müzakerelere başlanması seçeneğinin bulunması; ve  geliştirilen Trans-Anadolu Boru Hattı Projesi’ne (TANAP) ilişkin olarak ülkemiz ile Azerbaycan arasında 24 Aralık 2011 tarihinde bir Mutabakat Zaptı’nın imzalanması;  

17-   TANAP projesine ilişkin ülkemiz ile Azerbaycan arasında bir Hükümetlerarası Anlaşma ile buna ek teşkil edecek olan Ev Sahibi Ülke Anlaşması’nın 26 Haziran 2012 tarihinde İstanbul’da imzalanması,

18-   AB Komisyonu tarafından yayımlanan III. Gaz Direktifi ve yayımlanması sonrasında yaşanan gelişmeler ile birlikte Avrupa’ya Türkiye üzerinden transit gaz akışına ilişkin projelerin güçlenmesi,

Günlük Doğalgaz Ticareti:
Doğal gaz sistemleri; arz kaynakları, iletim, dağıtım ve bağlantı hatları, depolama sistemleri ve ulaştığı piyasanın yapısı ile bir bütün oluşturmaktadır. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’nun yayınladığı Şebeke İşleyiş Düzenlemeleri ve ilgili mevzuat ile işletilen sistemde satış, günlük esasa göre yapılmaktadır. Gaz arzı tedarikçi ile müşteri arasında Gaz Kullanım Sözleşmeleri ile en az 1 (bir) yıllık olarak yapılmaktadır. Serbest rekabet unsuru ile gaz markette günlük doğal gaz tüketimine göre nominasyonlar yapılmakta ve günlük doğal gazı yönetebilen, hacmini arttırabilen ve doğal gaz tüketim projeksiyonlarını daha gerçeğe yakın yapabilen kuruluşların fiyat avantajı sağlaması beklenmektedir.
 

GAZPORT A.Ş.’de doğalgaz ticareti,

•    İthalatçı  Şirketler
•    Toptan Satış Şirketleri
•    LNG İthalat ve Depolama Şirketleri

ile yapılan çok sayıda uzun ve kısa dönem doğalgaz alım kontratları ile 2014 yılında ortalama 1 milyar m3 doğal gaz ticareti gerçekleştirilecektir.